Maria Teresa
Marie Terezie

Dąbrówka: Mieszku, niezbyt dobrze wyglądasz…

Mieszko: Źle się czuję, chyba jestem przeziębiony.

Dąbrówka: Na przeziębienie najlepsza jest ciepła herbatka z miodem, cytryną oraz odpoczynek. Właśnie przypomniała mi się pewna władczyni, która walczyła z ospą.

Mieszko: Z czym?

Dąbrówka: Z zarazkami ospy. Myślę o Marii Teresie z dynastii Habsburgów, która po śmierci swojego ojca, cesarza Karola VI Habsburga, miała objąć rządy w monarchii habsburskiej. W skład tego ogromnego terytorium wchodziły dzisiejsze państwa: Austria, Czechy, Węgry. Nie wszystkim władcom okolicznych monarchii jednak podobał się ten pomysł, dlatego doszło do walk o tzw. dziedzictwo austriackie. W wyniku wojen między Austrią a Prusami Maria Teresa utraciła Śląsk, który przypadł Prusom.

Mieszko: A ospa?

Dąbrówka: Kiedy Maria Teresa objęła rządy okazało się, że jest nieprzeciętną osobą. Od razu zaczęła wprowadzać reformy w różnych dziedzinach życia. Właśnie jedną z takich nowości była walka z ospą, która była wtedy chorobą śmiertelną. Można powiedzieć, że Maria Teresa była zwolenniczką szczepień ochronnych przeciwko ospie. Szczepienia polegały na wprowadzeniu bakterii do ciała zdrowego człowieka, co miało uodpornić organizm. Ze względu na zbyt małą wiedzę medyczną ludzie obawiali się stosowania nowoczesnych metod. Maria Teresa zaufała nowościom medycznym, dzięki czemu (pomimo śmierci kilku członków rodziny) wyszła cało z epidemii.

Mieszko: A jakie reformy wprowadziła Maria Teresa?

Dąbrówka: W czasach panowania Marii Teresy unowocześniono armię. Wprowadzono wspólne urzędy oraz ujednolicono prawo w krajach austriackich, czeskich i morawskich. Wprowadzono nowoczesne (jak na tamte czasy) podatki. Unowocześniono sądownictwo (nowy kodeks karny, zakaz stosowania tortur), w całej monarchii wprowadzono wspólny pieniądz - talar.

Mieszko: Słyszałem o talarach w bajkach, nie miałem pojęcia, że to nazwa prawdziwych pieniędzy. Czy talar ma coś wspólnego z dolarem?

Dąbrówka: Tak, poprzez związki Habsburgów z Hiszpanią, nazwa pieniędzy dotarła do Ameryki, gdzie po angielsku nazwano je „dollars“.

Mieszko: Coś takiego!

Dąbrówka: A wiesz, że dzieci zawdzięczają wakacje właśnie reformom Marii Teresy?

Mieszko: Nie wiedziałem …

Dąbrówka: Maria Teresa miała szesnaścioro dzieci, bardzo dbała o edukację swoich pociech i nie tylko swoich. W czasie jej rządów wprowadzono obowiązek powszechnego nauczania dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Na wsiach zaczęto zakładać szkoły, w których dzieci uczyły się pisać, czytać oraz liczyć. Zdobytą wiedzę można było poszerzać w szkołach, które znajdowały się w miastach - potem kontynuować w gimnazjach i na uniwersytetach. Pomysł wakacji trwających jeden miesiąc zrodził się w czasach panowania Marii Teresy, natomiast jej syn cesarz Józef II wprowadził wakacje w ich obecnym kształcie, czyli trwające dwa miesiące.

Mieszko: Z tego wynika, ze Józef II był także reformatorem…

Dąbrówka: Tak, śmiało można powiedzieć, że Józef II nie tylko kontynuował reformy matki, ale wprowadził szereg nowych. To właśnie w czasach panowania Józefa II zniesiono karę śmierci. Zniesiono także poddaństwo chłopów, którzy zyskali wolność osobistą. W roku 1781 Józef II wydał tzw. patent tolerancyjny, na mocy którego wyznawcy protestantyzmu oraz prawosławia zyskali wolność wyznania, czyli nie można ich było prześladować. Wyznawcy tych religii uzyskali także możliwość budowy domów modlitw, które nie mogły mieć charakteru publicznego kościoła, a więc nie mogły mieć np. wejścia głównego od strony ulicy, czy nie mogły mieć wieży. Ważną sprawą było także nadanie wyznawcom innych religii niż katolicyzm, praw osobistych, dzięki którym mogli posiadać majątek, studiować, pełnić funkcje publiczne. Trzeba dodać, że patent tolerancyjny nie obejmował Żydów, umożliwiono im jednak dostęp do niektórych zawodów, zastrzeżonych dotąd dla chrześcijan oraz dopuszczono do studiów uniwersyteckich. Dzisiaj odrębność religijna jest sprawą zupełnie normalną, ale w tamtych czasach to było nowoczesne spojrzenie na człowieka. Cesarz Józef II był zafascynowany ideami epoki zwanej oświeceniem, której głównymi hasłami były: pochwała ludzkiego rozumu, równość wszystkich ludzi, swoboda wyznawanej religii, krytyka fanatyzmu religijnego i ciemnoty, krytyczne spojrzenie na Kościół katolicki.

Mieszko: Oświecenie……..to brzmi jak włączenie światła tam, gdzie jest ciemno.

Dąbrówka: Wcale się nie dziwię, że masz takie skojarzenia. W czasie rządów Marii Teresy i Józefa II rzeczywiście doszło do zmiany myślenia w niektórych dziedzinach życia. Wtedy właśnie zaczęto zakładać manufaktury włókiennicze, ograniczono bezmyślny wyrąb lasów, wprowadzono jednolity system miar i wag, przeprowadzono reformy we wszystkich niemal sferach życia. Taki rodzaj rządów określa się mianem absolutyzmu oświeconego. W Rzeczypospolitej król Stanisław August Poniatowski próbował wprowadzać podobne reformy, ale niestety państwo polskie było już wtedy w katastrofalnej sytuacji, co doprowadziło do I rozbioru (w 1772 roku). Ziemie przyłączone do Austrii przyczyniły się do większego rozwoju gospodarczego monarchii habsburskiej.