Tadeusz Kościuszko

Dąbrówka: O, statek kosmiczny?

Mieszko: Ależ Dąbrówko, drewniany statek kosmiczny?

Dąbrówka: Drewniany, nie drewniany….. co to takiego?

Mieszko: Specjalna budowla, znajdująca się we Wrocławiu, w której możemy obejrzeć obraz przedstawiający bitwę pod Racławicami.

Dąbrówka: Taki duży obraz?

Mieszko: Ten obraz, właściwie powinienem powiedzieć,  Panorama Racławicka, powstał w 1894 roku we Lwowie, w setną rocznicę słynnej bitwy pod Racławicami.

Dąbrówka: To była jakaś ważna bitwa?

Mieszko: Dla Polaków bitwa pod Racławicami w roku 1794 miała bardzo duże znaczenie. Wcześniej bowiem doszło do drugiego rozbioru (w 1793 roku) Polski, co wywołało niezadowolenie narodu. Zaczęto więc przygotowywać się do powstania przeciwko zaborcom.

Dąbrówka: Ale w jaki sposób, kim byli żołnierze?

Mieszko: Obok regularnego wojska do walki o wolną ojczyznę stanęli także kosynierzy, czyli uzbrojeni w kosy (stawiane na sztorc) chłopi. Wyobraź sobie, że prawdziwym bohaterstwem odznaczył się chłop - Wojciech Bartos, który zdobył armatę rosyjską, gasząc lont własną czapką.

Dąbrówka: O!

Mieszko: Jako nagrodę Bartos otrzymał własne gospodarstwo (kiedyś mówiono zagrodę) oraz nowe nazwisko - Głowacki.

Dąbrówka: Ale nagroda!

Mieszko: To było coś! W tamtych czasach chłopi nie posiadali ziemi na własność, tylko odrabiali tzw. pańszczyznę, czyli pracowali dla szlachty. Właśnie za udział w insurekcji kościuszkowskiej obiecywano chłopom lepsze warunki życia. Kościuszko wydał nawet specjalny akt prawny (tzw. Uniwersał połaniecki), w którym obiecywał zwolnienie od pańszczyzny dla tych, którzy wstąpią do armii powstańczej. Uniwersał ograniczał poddaństwo chłopów, nadawał im większe prawa. Warto dodać, że Kościuszko opowiadał się także za równouprawnieniem Żydów, nie dziwi więc fakt, że w oddziałach Kościuszki walczył także pierwszy, w historii polskiej armii, żydowski oddział dowodzony przez Berka Joselewicza.

Dąbrówka: Co to jest insurekcja?

Mieszko: Tak dawniej określano powstanie zbrojne.

Dąbrówka: A insurekcja kościuszkowska?

Mieszko: Tadeusz Kościuszko był Naczelnikiem powstania z roku 1794.

Dąbrówka: Chyba był kimś wielkim, ponieważ od jego nazwiska nazwano to powstanie, prawda?

Mieszko: Tak, masz rację. Wcześniej jednak, w roku 1775, Tadeusz Kościuszko (ukończył z wyróżnieniem Szkołę Rycerską) jako ochotnik wyjechał do Ameryki, aby tam uczestniczyć w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Znakomicie znał się na inżynierii wojskowej, dlatego budował fortyfikacje, dzięki którym wojska amerykańskie wygrywały starcia z wojskami angielskimi. Walczył też z bronią w ręku, ponieważ posiadał wybitne talenty wojskowe. W nagrodę nadano mu stopień generała, 250 ha ziemi na własność oraz pensję.

Dąbrówka: Czy Kościuszko wrócił do Polski? W jaki sposób go powitano?

Mieszko: Kościuszko wrócił do ojczyzny po ośmiu latach pobytu w Ameryce. Polscy patrioci byli z niego dumni, ale nie wszyscy się cieszyli. Nie podobał się zaborcom, ponieważ był dla nich zagrożeniem.

Dąbrówka: Dlaczego?

Mieszko: Kościuszko był wielkim autorytetem wśród patriotów. Po powrocie z Ameryki walczył w wojnie z Rosją w obronie Konstytucji 3 maja, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. Poza tym otrzymał honorowe obywatelstwo Francji za walkę o ideały wolności. Właśnie dlatego w roku 1794 wybrano go na Naczelnika powstania.

Dąbrówka: Nie wiedziałam…..

Mieszko: A na krakowskim Rynku Kościuszko złożył słynną przysięgę, w której przyrzekał, że powierzoną władzę użyje tylko do odzyskania wolności. Do dzisiaj w Krakowie istnieje tablica upamiętniająca to wydarzenie.

Dąbrówka: A powstanie? Udało się?

Mieszko: Kościuszko chciał rozszerzyć powstanie na inne części kraju. W Warszawie powstaniem kierował szewc Jan Kiliński, w Wilnie żołnierz Jakub Jasiński. Niestety, po początkowych sukcesach i ofiarności Polaków powstanie upadło. W bitwie pod Maciejowicami Kościuszko został ranny i wzięty do niewoli rosyjskiej.

Dąbrówka: Uciekł?

Mieszko: Kościuszko spędził w niewoli dwa lata. Po uwolnieniu przez cara wyjechał do Londynu, stamtąd dotarł do Ameryki. W Stanach Naczelnika powitano entuzjastycznie, ponieważ był bohaterem walk o niepodległość amerykańską. Warto dodać, że Kościuszko był jednym z pierwszych przeciwników niewolnictwa w Ameryce.

Dąbrówka: Tadeusz Kościuszko jest więc wspólnym bohaterem Polski i USA?

Mieszko: Tak. Wyobraź sobie, że w Stanach tylko amerykański prezydent Jerzy Waszyngton ma więcej pomników, niż Tadeusz Kościuszko.

Dąbrówka: Niesamowite!

Mieszko: To nie wszystko - Kościuszko zostawił część swoich pieniędzy prezydentowi Thomasowi Jeffersonowi (znali się z czasów wojny o niepodległość) na wykupienie niewolników i opłacenie im szkoły. Po powrocie do Europy generał Kościuszko zamieszkał w Szwajcarii u przyjaciół (rodzina Zeltnerów), gdzie mieszkał aż do śmierci w 1817 roku.

Dąbrówka: Chyba widziałam sarkofag Kościuszki na Wawelu?

Mieszko: Masz rację, w 1818 roku uzyskano zgodę cara na pochówek Naczelnika na Wawelu w Krakowie. Serce natomiast po 110 latach „wędrówki” (Szwajcaria, Włochy) zostało umieszczone w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie.