Jan HUS

Mieszko: Tak zachęciłaś mnie swoim opowiadaniem o Pradze, że na pewno się tam kiedyś wybiorę.

Dąbrówka: Bardzo się cieszę. Podczas wędrówek po stolicy nie zapomnij wstąpić do Kaplicy Betlejemskiej, którą zbudowano na praskim Starym Mieście w 1391 roku, czyli pod koniec XIV wieku. Właśnie w tej kaplicy głosił swoje kazania Jan Hus.

Mieszko: Coś kojarzę….. Czy Jan Hus był kaznodzieją, który przemawiał do ludzi po czesku?

Dąbrówka: Tak, między innymi właśnie w Kaplicy Betlejemskiej w Pradze. Wyobraź sobie, że w kaplicy mogło zmieścić się nawet około 3 000 ludzi.

Mieszko: Nie wiedziałem…

Dąbrówka: Na ścianach kaplicy umieszczono tzw. „Biblię ubogich“.

Mieszko: Co to takiego?

Dąbrówka: „Biblią ubogich“ nazywano malowidła na ścianach świątyń, które przedstawiały sceny biblijne. „Biblia ubogich“ to jednak przede wszystkim średniowieczna księga zawierająca sceny o tematyce biblijnej wraz z tekstami ze Starego i Nowego Testamentu. W średniowieczu tylko nieliczni ludzie potrafili czytać i pisać, a takie (zdobione obrazkami) księgi wyjaśniały w prosty sposób tematykę religijną.

Mieszko: Aha… Właśnie w takiej kaplicy przemawiał Jan Hus, prawda?

Dąbrówka: Masz rację. Jan Hus był kaznodzieją, który wygłaszał kazania w języku czeskim, ponieważ chciał w ten sposób dotrzeć do jak największej liczby ludności.

Mieszko: Czego właściwie dotyczyły kazania Husa?

Dąbrówka: Czasy, w których żył Jan Hus, były bardzo złożone. Początek XV w. to bowiem czas tzw. wielkiej schizmy zachodniej, czyli okresu w historii Kościoła, gdy miały miejsce wielkie spory o to, kto jest papieżem – aż trzy osoby uważały się bowiem za papieża. Sytuacja w Kościele była wręcz tragiczna: dostojnicy kościelni nie przestrzegali nauki Chrystusa, ponieważ bardziej troszczyli się o życie materialne, niż o swoich wiernych. Księża handlowali odpustami, aby zdobyć pieniądze na powiększenie własnych majątków; wmawiali wiernym, że za pieniądze mogą kupić sobie odpuszczenie grzechów.

Mieszko: To straszne!

Dąbrówka: Jan Hus  otwarcie krytykował  ówczesną sytuację, potępiał materializm księży oraz ogólny upadek obyczajów.  Kaznodzieja chciał, aby wszyscy wierni przestrzegali Pisma Świętego i tylko nim się kierowali.

Mieszko: Czy wierni słuchali Husa?

Dąbrówka: Kazania Husa cieszyły się wielkim powodzeniem, w dodatku język, jakim przemawiał, był zrozumiały dla wiernych. Niestety, najwyżsi przedstawiciele Kościoła nie popierali entuzjazmu prostych ludzi, ponieważ krytyka Husa była skierowana przeciwko nim. Przeciwnicy nazwali Husa heretykiem i domagali się jego uwięzienia. Hus został wezwany do Rzymu, aby wyjaśnić swoje stanowisko. Kaznodzieja odmówił wyjazdu, co przyczyniło się do nałożenia (przez papieża) na Pragę zakazu sprawowania obrzędów religijnych. W wyniku niezadowolenia wiernych Jan Hus opuścił Pragę i przez dwa lata ukrywał się na południu Czech w domach swoich zwolenników. Pomimo trudnej sytuacji, w jakiej się znalazł, nie zakończył swojej działalności - nadal pisał rozprawy religijne i wygłaszał kazania.

Mieszko: Nie mogę zrozumieć, przecież chciał dobrze….

Dąbrówka: Takie czasy……

Mieszko: Co było dalej?

Dąbrówka: W roku 1414 zwołano tzw. Sobór w Konstancji (Kostnický koncil), który miał położyć kres wielkiej schizmie zachodniej i doprowadzić do rządów jednego papieża oraz reformy Kościoła. Kolejnym celem soboru było rozważanie kwestii związanych z posądzeniem Jana Husa o herezję.

Mieszko: Czy Hus pojechał do Konstancji?

Dąbrówka: Tak. Jan Hus otrzymał od cesarza Zygmunta Luksemburskiego tzw. list żelazny, który miał mu zapewnić nietykalność. Jednak na miejscu szybko okazało się, że strona kościelna szukała pretekstu, aby Hus przybył do Konstancji. Kaznodzieja został osadzony w więzieniu, w którym przebywał kilka miesięcy. W trakcie przesłuchań strona papieska żądała, by Jan Hus odwołał swoje poglądy. Duchowny nie wycofał się z głoszonych przez siebie kwestii, dlatego został potępiony i skazany przez sobór na śmierć. 6 lipca 1415 roku odbyła się egzekucja - Jan Hus został spalony na stosie.

Mieszko: To straszne…..

Dąbrowka: W źródłach historycznych istnieją dowody osób, które były świadkami egzekucji, że Jan Hus z otwartym czołem szedł na śmierć. Przytaczane jest również proroctwo Husa, które brzmiało: "Dzisiaj upieczecie chudą gęś, ale za sto lat od teraz usłyszycie śpiewającego łabędzia, którego zostawicie nieupieczonego i żadna pułapka ani sieć nie złapie go dla was".

Mieszko: Nie rozumiem….

Dąbrówka: "Hus" w języku czeskim oznacza "gęś". Sto lat później ze swoimi tezami (krytykującymi Kościół) wystąpił Marcin Luter, który miał w swoim herbie łabędzia.

Mieszko: Coś takiego!

Dąbrówka: To nie wszystko….Prochy Husa starannie zebrano i wrzucono do Renu, by nigdy nie stały się przedmiotem kultu, a grób nie był miejscem spotkań jego zwolenników.

Mieszko: W jaki sposób na spalenie Husa zareagowali wierni w Czechach?

Dąbrówka: Spalenie Husa wywołało wielkie oburzenie narodowe u Czechów, którzy nie kryli swojego niezadowolenia z zaistniałej sytuacji. Zwolennicy Jana Husa nie mogli wybaczyć królowi Zygmuntowi Luksemburskiemu tego, że pozwolił na uwięzienie i spalenie kaznodziei. Na ziemiach czeskich doszło do podziału na dwa obozy: katolików i husytów. 30 lipca 1419 r. w Pradze doszło do tzw. defenestracji praskiej, czyli wyrzucenia przez okno kilku katolickich radnych (dawniej: rajców), co spowodowało rozpoczęcie powstania. Rok wcześniej nowy papież Marcin V wezwał rycerstwo europejskie do wytępienia zwolenników Husa. Zapłatą miało być….zupełne odpuszczenie grzechów. Na wezwanie papieża odpowiedziało ponad 150 tys. rycerzy, którzy gotowi byli walczyć z husytami.

Mieszko: Co na to Czesi?

Dąbrówka: Gotowi byli stanąć z bronią w ręku, aby odeprzeć atak. I udało się, pięć krucjat przeciwko husytom zakończyło się niepowodzeniem krzyżowców.

Mieszko: Nie wiedziałem….. Husyci mieli tak dobre wojsko?

Dąbrówka: Husyci zastosowali na masową skalę tzw. hakownice (specjalny rodzaj broni palnej) oraz taktykę ufortyfikowanego taboru (łączenie wozów bojowych), dzięki czemu tworzono ruchomy obóz warowny. Śmiało można powiedzieć, że takie wozy były pierwowzorami czołgów.

Mieszko: Sprytnie!

Dąbrówka: Bardzo sprytnie, ale takie wynalazki nic by nie pomogły, gdyby rycerze nie mieli doświadczonych dowódców. Jednym z przywódców husytów był Jan Żiżka /Jan Žižka/ z Trocnowa, znakomity wojownik i strateg. Do historii przeszła  bitwa pod Sudomierzem (1420 r.), w której Jan Żiżka pokonał wojska Zygmunta Luksemburskiego dzięki zastosowaniu taktyki taborowej. Husyci zwyciężyli pomimo przewagi liczebnej krzyżowców.

Jan Żiżka z Trocnowa

Mieszko: Czy miasto Tabor ma jakiś związek z husytami?

Dąbrówka: Oczywiście. W roku 1420 husyci, którzy uciekli z Pragi założyli miasto Tabor (właściwie nadali nową nazwę istniejącemu miastu Hradiště). Husyci chcieli żyć zgodnie z naukami Chrystusa, kierując się tylko i wyłącznie prawami boskimi. Nowi mieszkańcy oddawali majątek dla dobra społeczności taborytów (tak nazywał się najbardziej radykalny odłam husytów).

Mieszko: A co działo się dalej z Żiżką?

Dąbrówka: Jan Żiżka nie przegrał żadnej bitwy, dlatego do dnia dzisiejszego uważany jest za jednego z najwybitniejszych dowódców w historii. Warto dodać, że w latach dwudziestych XV w. powstała pieśń pt. „ Kdož sú boží bojovníci“, która stała się hymnem husytów. Ich gromki, doniosły głos wzbudzał w przeciwnikach strach, grozę. Po śmierci Żiżki w 1424 roku jego następcą został ksiądz Prokop Holý, który nigdy nie brał udziału w walce, zajmował się tylko dowodzeniem. Prokop Holý zginął w bitwie uważanej za ostatnią bitwę husytów, która miała miejsce pod Lipanami w 1434 roku. Husyci zostali pokonani w wyniku bratobójczej walki.

Mieszko: Brat walczył z bratem?

Dąbrówka: Niestety, w bitwie pod Lipanami walczyli przeciwko sobie husyci i przedstawiciele czeskiej szlachty.

Mieszko: To smutne...

Broń husytów