Centrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego
w Czeskim Cieszynie
Kalendarz
wrzesień2023
powtśrczpisoni
1
  • 09:45 - Jak radzić sobie z nowymi wyzwaniami wychowawczymi, Wojciech Wierzejski
2 3
4 5 6 7
  • 14:00 - Spotkanie metodyczne naucz. 1. stopnia SP
8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30

Język polski

JAKI JEST ORZECH DO ZGRYZIENIA?

„Twardy orzech do zgryzienia“. Tak właśnie brzmi poprawnie związek frazeologiczny. Odwołujemy się bowiem do cechy orzecha, czyli jego twardości. Inne formy jak „Ciężki orzech do zgryzienia“ to błąd frazeologiczny. Sens tego frazeologizmu „twardy orzech do zgryzienia“ jest zrozumiały: jeżeli łupina orzecha jest twarda, to trudności sprawia nam jej rozgryzienie i dotarcie do smacznego miąższu. Dlatego właśnie owa twardość sprawia nam problemy z jego rozłupaniem, a nie ciężar. Związek frazeologiczny „twardy orzech do zgryzienia“ oznacza tyle, co problem skomplikowany, trudny do rozwiązanie. Bliżej na ten temat np. „Słownik języka polskiego” pod red. W. Doroszewskiego”.

POSTSCRIPTUM

Postscriptum (PS) to inaczej tekst napisany po jakimś tekście właściwym, swego rodzaju dopisek umieszczony na końcu, czyli po podpisie autora np. listu. Rzeczownik ten to zrost używanego również łacińskiego wyrażenia przyimkowego post scriptum (P.S.). Oznaczany jest skrótowcem „PS”, przy którym w języku polskim (w przeciwieństwie do języka łacińskiego) nie stawia się kropek. Słowniki ortograficzne podają jedynie pisownię PS, bez kropek. Natomiast słowniki mniej „doktrynalne”, a bardziej liczące się z życiem, jak Inny słownik języka polskiego czy też Słownik skrótów i skrótowców PWN, podają oboczną postać P.S., z dwiema kropkami. Dodać należy, że zwyczajowo po dopisku umieszcza się inicjał imienia lub nazwiska. Warto też dodać, że w przypadku wielokrotnego użycia post scriptum powtarza się początkową literę „P”. I tak drugi dopisek to PPS (post post scriptum), trzeci to PPPS (post post post skriptum) itd. W dosłownym tłumaczeniu post scriprum oznacza „po liście”, „po piśmie”.

JAN KUBICZEK

PORT

Według słowników jest to „obszar przybrzeżny przeznaczony dla postoju statków; miasto nadbrzeżne, w którym jest także miejsce dla postoju statków; wyznaczone miejsce, wyposażone
w odpowiednią infrastrukturę, umożliwiające załadunek i wyładunek statków wodnych”. Oprócz tego podstawowego znaczenia spotkać dziś możemy inne, np.: port lotniczy, a więc port przeznaczony dla samolotów, helikopterów i innych statków powietrznych. Potocznie określamy tak miasto
z portem. Natomiast w informatyce jest to miejsce w urządzeniu do podłączenia innych urządzeń. Wyraz „port” zapożyczony został z języka łacińskiego „portus” i należy do internacjonalizmów, czyli wyrazów o podobnej formie i brzmieniu w wielu językach. W polszczyźnie poświadczony jest od XV wieku i używany w podstawowym znaczeniu, czyli miejsca postoju statków. Jak wiadomo porty są wyposażone w zespół urządzeń umożliwiających cumowanie jednostek, wymianę osób i towarów, wykonanie typowych czynności związanych z obsługą techniczną, uzupełnianiem zapasów, tankowaniem itp.). Porty mogą być przystosowane do magazynowania i transportu towarów w głąb lądu. Warto także dodać, że porty mogą być utworzone naturalnie, kiedy leżą u ujścia rzeki, w fiordzie, zatoce, lagunie, ale także sztucznie, gdy powstają przez wykopanie basenów portowych czy falochronów. Z punktu widzenia gramatyki jest to rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy.

TŁUMACZENIA:

angielski: port, harbour; chorwacki: luka; czeski: přistav; duński: havn; esperanto: haveno; estoński: sadam; fiński: satama; francuski: port; hiszpański: puerto; islandzki: hofn; kaszubski: port; łaciński: portus; niemiecki: Hafen; rosyjski: порт; słowacki: pristav; szwedzki: hamn; włoski: porto

JAN KUBICZEK

Pieć pytań z literatury młodzieżowej

Poprawne odpowiedzi:

Ogniwo nr 1

1. a) 2. b) 3. b) 4. c) 5. a)

Wylosowani zwycięzcy:

Daniel Kraus, Agata Bartnicka, Adam Kuchejda

Ogniwo nr 2

1. b) 2. a) 3. c) 4. a) 5. c)

Wylosowani zwycięzcy:

Jolanta Rucka, Monika Adamiec, Krystian König

Ogniwo nr 3

1. a) 2. a) 3. b) 4. a) 5. c)

Wylosowani zwycięzcy:

Anna Kowal, Nikol Wałach, Krystyna Palowska

Ogniwo nr 4

1. b) 2. b) 3. b) 4. a) 5. c)

Wylosowani zwycięzcy:

Wojtek Lisztwan, Mirian Zalisz, Marek Sikora

Polszczyzna dla każdego Dziękuję czy dzięki? Zwroty dziękuję, proszę, przepraszam należą do podstawowego - jakby to nazwać - kanonu zwrotów grzecznościowych osób dobrze wychowanych. Zawsze należy ich używać, kiedy zwracamy się do osób starszych i nieznajomych, ale też nauczycieli, rodziców, dziadków czy znajomych. Właśnie w sytuacjach oficjalnych formy dziękuję, dziękuję bardzo, dziękuję serdecznie są odpowiednie. W sytuacjach mniej oficjalnych np. z rówieśnikami można użyć formy dzięki (dzięki za pomoc, dzięki za maila czy dzięki za telefon). Czasami w języku młodzieżowym możemy się spotkać jeszcze z innymi formami np. formą dzięks, która jest modyfikacją angielskiego thanks. Warto jednak pamiętać o tym, żeby nie łączyć wyrazu dzięki z przysłówkami (dzięki serdecznie, dzięki bardzo) Są one niepoprawne! Wyraz dzięki łączy się on bowiem z przymiotnikami lub zaimkami – mówimy np. wielkie dzięki, szczere dzięki, serdeczne dzięki. Spytać czy zapytać? Oba te wyrazy stosowane są w podobnych kontekstach. Znaczą bowiem to samo. Słowo spytać definiowane jest jako „zadać pytanie; zapytać“, a słowo zapytać definiowane jest jako „zwrócić się do kogoś z pytaniem; zadać pytanie“. Czasowniki spytać i zapytać powstały przez dodanie przedrostków s- i za- do czasownika pytać. Warto dodać, że we współczesnej polszczyźnie użycie owych przedrostków wskazuje na aspekt dokonany wspomnianych czasowników, podobnie zresztą jak skończyć i zakończyć (od kończyć). JAN KUBICZEK

Skąd się wzięło? JAGODA Jagoda to według słowników „mięsisty, soczysty owoc, zawierający wewnątrz nasiona”. Z punktu widzenia botaniki chodzi o „Vaccinium myrtillus, czyli krzewinkę o czarnych owocach z niebieskawym nalotem, która jest pospolita w lasach iglastych; czarna jagoda, borówka czarna, borówka czernica, czernica” W przenośni mówimy „o podobnych mięsistych częściach ciała”, poetycznie przestarzale to „policzek” - zwłaszcza dziewczęcy. Jagoda to wyraz rodzimy, ogólnosłowiański. Jest to kontynuant prasłowiańskiego słowa *agoda, które jest spokrewnione z litewskim úoga czy łotewskim uôga, czyli jagoda. W polszczyźnie wyraz ten poświadczony jest w XV wieku w znaczeniu „winna jagoda”, a później jako „owoc soczysty... borówka, poziomka, czernica, wiśnia”. Można tu wspomnieć o staropolskim przysłowiu: Nie każda jagoda malina, bywa czasem i smrodynia. Frazeologia: Czasami mówimy: „Policzki, usta jak jagody – oznacza to jędrne, rumiane policzki, czerwone usta; „Dziewczyna jak jagoda” – piękna, dorodna dziewczyna. Odmiana: przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik jagoda jagody dopełniacz jagody jagód celownik jagodzie jagodom biernik jagodę jagody narzędnik jagodą jagodami miejscownik jagodzie jagodach wołacz jagodo jagody Tłumaczenia: angielski: berty; baskijski: baia; białoruski: ягада; czeskie: jahoda; duński: bær; esperanto: bero; fiński: marja; francuski: baie; hiszpański: baya; niemiecki: Beere; rosyjski: ягода; słowackie: jahoda; szwedzki: bär; węgierski: bogyó. -JAN KUBICZEK

Adam Mickiewicz

160. rocznica śmierci wielkiego poety
Zobacz wiecej

Henryk Sienkiewicz

Wcielił w siebie ducha narodu… 170. rocznica urodzin piewszego polskiego noblisty
Zobacz wiecej

Jan Kubisz

Hymn opiewający Olzę na Śląsku Cieszyńskim zna każdy z nas. Jego autorem jest wybitny zaolziański nauczyciel, poeta, pamiętnikarz i działacz narodowy Jan Kubisz.
Zobacz wiecej

G.Morcinek

Dzięki szczegółowym opisom środowiska górniczego dzieła Morcinka na stałe zakotwiczyły w podręcznikach literatury.
Zobacz wiecej